AĞILİ ÇƏŞ.

(Hekoyə)

Çımı sədə qıləy sırəynə hekoyə hestbe, bo nıvışte çokə əhfol, çokə vaxt pəydo karde zındenıbim. İ ruj, peş Gıbonə idi, nışdim kə qıləy çaşmədə, kəybonım jəy, bino kardıme bo nıvışte. Hojo iqlə cümlə nıvıştəmbe, co çaşməku çımı hamro bəmə sədoş oməy, rə şim çəy tono bıznom çiç bə. Vindıme  televizorədə, Xərəboğədə tojə səhid bə çəmə dı çıvonon nuşo doydən. Çı şəhidondə qıləy çı pə-moə i qılə zoəye, qıləyən tojə bə pəvəndi bə. Çımı həmroədə şəkər nəxoşəti heste, bəy xəyli dılvandi dome, televizori okıştıme. Çımı həmroən bə mısılmoni deşmonon nıfin-nalə karde-karde şe bo nımoj vote. Az həni hekoyə nıvışte nəznim, rıkno bim, beşem bə kuçə. Çımı sədə sırəynə hekoyə de Xərəboğo omə bevəcə xəbon bə i yəndı qınyəbin. Iştən bəştə votıme, “çımı sə xərob nıbo çoke”. Çokbe bı vaxt çımı hamsiyə “lol” Ənvər oməy, ne, əv çı moəku  lol nıbe, se manqbe əv çı xırtəku əməliyyat bəbe..Əməliyyat nıbə əcəy sədo məhəllə eəqəti, kədən hejo bə vır-vırbe. Kəxəlizi jeni anədə bəy nıfin kardəşbe, “ıştı sədo bat bıbo” votəsbe,,Xıdo oxoy əçəy dıvo məsəşe. Isə jen daston ekkudə bəstə sə, kaş merd vır-vır kardəşbəy, dır-dır kardəşbəy, əncəx sədoş beşəbe. Kırt bıkəm, Ənvər oməy nışte çımı palyo, bəmı diyə kardışe, de dasti xəbəş səy “çiç bə”.

Tofiğ İlhomi daston

Tolışi xəlgi daston

Jıqo votedən təxminən sa sor banav Tolışi maholədə Eynəli nomədə qıle mərdə merd jidəbən. In merd kosib bıboən, ve mərd, fəhmin, inodkor qıle odəm be. Çanə kosib bıboən , bə Xıdo etiğodış behədd , behududibən.In kosibə merd tojə jenxıvand bedə, əy bə moharibə vakardən. Eynəli şedə bə moharibə . Çanə iqidəti nuşu dodə, çanə dışmen kıştedə, oxoyədə bə dışmeni əsir eqenedə. İ -dı sor cəhənnımi əzobi kəşedə bı əsirətiədə. Əsirəti vaxtiən bə nemeson ıştəni havatdəni. Kali əsiron bə nemeson ğolloğ əkəy bo i ğıçi nuni qorə,əmmo Əynəli ıştə nəfsi -izzəti oqətedə. Xıdo jıqo vardedə dı sor bəçəton çe əsirətiədə xilos bedə, oqardə bə vətən. Vətənədə əy i kəs bəni xaini bə ğələm dodə. Eynəli bə odəmi dim mandə votedə :

- Roste, az çe dışmoni votəyon kardəme, əmmo bəmı əmri tı dodəbiş.

Zərduşt peyğəmbər iyən Yolə Mudriki əfsonə.

(Tolışə xəlgi əfsonə)

Tırkiədə bə gələm bıstən Xanlar Həmid

Peəqordın Baləddin Veşo

Zərduşt peyğəmbər da sori nezi be, Əlo qıyə qləy koçədə jidəbe.Im koç ve bıland iyən hır-hıvuj be. Əy koçi navış de sıği peqətə, qləy kəybə, dıqlə pencə vrəj oqətəbe. Koçi vədə Ğuzəğələ, peştədə,kamişəy bə pe Oğıə ğələ bərğəror be, har ruj beəşiy bı ğələon. Kamişəy bə jeyku bino bəbe, har toni de vişə ehatə. Vişon de Kujqo, Vağ(neçi), Pələnq, Hırson pur be. Əv har ruj bə Oğıə ğələ rost əbiy, çəyo dıyo Vorukəşo (Hazar, Kaspi dıyo) bə həşi peme tamşo əkəy, əvotiy:

Səngistari unən Məngistari nəğıl

Tolışə xəlgi nəğıl

İli hestebe, ili nıbe, qıle ğədimə şəhəri tono qıle ğədimə dioston hestebe.Çı di var -devlət de mivə pur boğ-boğot be, de moyon zənqin bıə dıyo be, ru be, unən sodə , zəhmətkəşə insonon be. Çe di odəmon hiylə-riya çiç be zındənibin, bəni beməyon pok bin, sof bin, deyəndı ğəyğuon jidəbin, dıli həmə sırriən boyəndı əvotin.Xıdo bə çəvon soyətiro bəvon dorozə ji ədəy. bə çəvon vilayət nəxoşəti-fılon ğətiyən nəğvandi.Çı di odəmon qıle xosiyətoşən hestebe ıştə yol bıə əğlon deyəndə kəxıvand əkəyn, bə ğərib-ğorbətə diyaron bo jie , bo nun dərəmud karde dəro nəkəyn. " Çımı ğeyzon-çımı ğəzən " 

MİRZƏ ƏHMƏD MİRZƏ XUDAVERDİ ZOƏ       

                                   ƏXBARNAMƏ

(Tolışə xanəti tarıx)
VƏSƏ
("Əxbarnamə" iyən çəy muəllif)
1-nə poə
VƏSƏ
( “Əxbarnamə” iyən çəy muəllif)

Azərboyconi ən səfoynə quşəbıə Tolışə maholi barədə miyonə əsronədə məxsusə tarıxə nıvıştəyon bıə ni. In maholi həxədə kam-vey məlumaton curəbəcurə səvononədə, həmçinin Avropə səyyohon əsəronədə rast omedəmon. Həminə əsəronədə de İron, Azərboycon iyən Şirvon tarıxi əlağənin, Tolışə maholi kali nomon kəşəbıə, iyo bəsə omə bə kali hadison işarə kardəbıə.

"Cənub" demə, bağrım başı alışdı.

"Cənub" dedin, adım düşdü yadıma,
"Talış" deyir cümlə-cahan adıma.
Unudulsam, dağlar çatar dadıma.
Dağlar şahid, axı yurdum Talışdır,
"Cənub" demə, bağrım başı alışdı.

Dilə gətir- bu diyarın adı var,
İnsanları xoş niyyətli, düz ilqar.
Qorxu bilməz dağlarında bir vüqar.
Bu adımla bütün dünya barışdı,
"Cənub" demə, bağrım başı alışdı.

 

---

Hansı zalim de sənin qətlivə fərman eylədi?
Yoxluğun dağ çəkərək, bağrımızı qan eylədi.

Rəbbidən qoy lənət olsun ol kimə, kimsələrə
Yetmiş yaşlı alimi çün əhli- zindan eylədi.

Niyyətin saf, amalın pak, məqsədin aydınikən
Bişərəflər yığnağı hərçənd ki, böhtan eylədi. 

Görübən haqsızlığı, seyr eyləyən bizdən deyil,
Özünü şahi- şəhidan necə qurban eylədi!?

Kərbəladəndir alan qidasini NovruzƏli
Şərbəti- şəhadətlə dərdinə dərman eylədi.

Həyf çı əvomə Tolışi,
Əve çı xomə, Tolışi

Kom tolışi səvod bedə
Dılmon qədəy obod bedə.
Əvən bəy_bımi bod bedə
Handdəni nomə, Tolışi.